Tên di sản : Nhà thờ họ Nguyễn Phủ
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : 180/QĐ-UBND
Giới thiệu
Khu vực nhà thờ được cấu trúc theo kiểu chữ Nhị:
Cổng nhà thờ được xây kiểu tứ trụ gồm một cửa chính và hai của phụ được tạo bởi hai cột nanh chính và hai cột nanh phụ. Hai cột chính cao 4,66m, rộng 50cm; hai cột phụ cao 4,11m, rộng 44cm. Cửa được làm theo kiểu dáng hiện đại cao 2,40m, rộng 1m.
Sau cổng qua bức bình phong với kích thước 2,17cm x 174cm là sân nhà thờ được lát gạch bát với không gian rộng 80m2 (11,8m x 6,95m).
Tiền đường nhà thờ có cấu trúc 5 gian: gian thứ nhất rộng 1,8m; gian thứ 2 rộng 2,43m; gian chính giữa rộng 2,62m; gian thứ 4 và gian thứ 5 có kích thước giống như gian thứ 1 và gian thứ 2. Chính giữa gian thứ 3 là hệ thống Đại tự cổ năm Giáp Thân niên hiệu Bảo Đại (1944) được sơn son thếp vàng có kích thước 1,90m x 67cm.
Chính giữa là cửa võng - tạo ra điểm nhấn cho toàn bộ nhà thờ. Cửa võng được tạo nên theo lối chạm thủng, mô típ trang trí từ hoa lá, cỏ cây, chim muôn có kích thước 2,3m x 1,73cm x 3,5cm.
Tiền đường gồm có 4 hàng cột: hai hàng cột cái, hai hàng cột quân. Khoảng cách từ cột cái đến cột cái trong một vì là 2m, từ cột cái đến cột quân là 1,5m. Dãy cột cái ở tất cả các vì có chiều cao 3,84m, dãy cột quân có chiều cao 2,52m. Hệ thống các cột đều được làm bằng gỗ lim, thân cột phình to và thon dần về phần đầu và phần cuối. Các cột đều được đặt trên hệ thống chân tảng đá có kích thước 40cm x 40cm.
Hệ thống vì kèo ở Tiền đường có các cặp vì kèo đối xứng nhau: Vì 1 đối xứng với vị thứ 6, vì thứ 2 đối xứng với vị thứ 5 và hai vì chính đối xứng với nhau. Các vì kèo đều có kết cấu giống nhau theo dạng thức kèo suốt - trụ định - kẻ chuyền. Phía dưới cùng là Xà lòng, bên trên xà lòng là Câu đầu nối hai đầu cột cái. Trụ định nối từ giữa Câu đầu lên đến Thượng lương. Từ đầu cột cái đến các cột con tiền và cột con hậu là các nhịp kẻ chuyền.
Hậu cung cách Tiền đường khoảng 3,5m có kích thước: chiều dài 7,2m, chiều rộng 4,6m gồm ba gian, bộ khung xây gạch, bên trong đòn tay, rui, mè được làm bằng gỗ. Bờ nóc trang trí rồng chầu hổ phù đội mặt nhật. Hè dài 7,5m x 140cm. Phía trước Hậu cung là hàng cột hiên xây bằng gạch hình vuông, cao 1,83m có đắp nổi câu đối chữ Hán.
Gian một và gian ba có kích thước giống nhau, rộng 2,3m; gian chính giữa rộng 2,6m. Hệ thống vì kèo của hậu cung được dựng theo dạng thức truyền thống đã được biến thể. Cấu trúc vì kèo suốt. Dưới cùng là quá giang, bên trên quá giang là trụ trốn và câu đầu.
Khu vực ao đối diện với nhà thờ qua con đường nhỏ. Ao trước nhà thờ kích thước khoảng 20m x 15m có từ khi làm nhà, lấy đất làm nền nhà thờ, nước sâu và trong, quanh năm không cạn. Rau muống trồng dưới ao nhà thờ chỉ thả nổi, ngọn rau mập và to, ăn ngon nhất làng.
Hệ thống thờ tự:
Theo kết cấu công trình, hệ thống thờ tự của nhà thờ họ Nguyễn Phủ được bài trí như sau:
Hậu cung:
Ban thờ chính giữa: Lớp trên cùng là ngai thờ của Đức Thái Tổ Minh Khang Thái Vương Trịnh Kiểm, ngai bên trái thờ Đức Thái Phi Nguyễn Thị Ngọc Bảo, Ngai bên phải thờ Bình An Triết Vương Trịnh Tùng.
Lớp thứ 2: là ngai thờ của cụ tổ chị Nguyễn Quý công, tên húy là Màn, tên tự là Phúc Hương.
Ban thờ bên phải thờ cụ Nguyễn Phúc Hoằng (con trai Nguy��n Hữu Màn), chi trưởng; Ban thờ bên trái thờ cụ Nguyễn Phúc Quang - chi thứ, con thứ của cụ Nguyễn Hữu Màn.